امکان‌سنجی مهندسی فقه سیاسی در سه پارادایم «فقه حکم و موضوع»، «فقه نظام‌سازی» و «فقه تکامل اجتماعی»

نویسندگان

1 استاد دروس عالی حوزه علمیه، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری، علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم؛ عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران.

چکیده

فقه سیاسی شیعه در ادوار مختلفی از حیات خود، تحولاتی را از سر گذرانده است؛ وقوع انقلاب ­اسلامی، یکی از این نقاط تحول است که دامنه و عمق تحولات این علم در این بزنگاه تاریخی بسیار شگرف به‌نظر می‌رسد. سوال اصلی این است که آیا تحولات دانشی فقه سیاسی، مهندسی­پذیر است یا نه؟ در این مقاله با بررسی و نقد دو رویکرد "فقه حکم ­و ­موضوع" و "فقه نظام­سازی" به‌عنوان دو رویکرد رایج، ویژگی‌ها و مؤلفه‌های رویکرد فقه تکامل ­اجتماعی را بررسی خواهیم کرد. مدعا این است که رویکرد فقه تکامل اجتماعی، با توجه به مطلوبیت‌های مورد نظر شارع و جهت گیری‌های نظام­اسلامی و حکومت­دینی، از قابلیت‌های بیش‌تری برای مهندسی فقه سیاسی برخوردار است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility study of Political jurisprudence engineering in the three paradigms of "Jurisprudence of Subject and verdict", "Jurisprudence of Systematization" and "Jurisprudence of Social Evolution"

نویسندگان [English]

  • seyed mohammad mahdi mirbaqeri 1
  • ali asqar nosrati 2
1 Instructor of Higher Education in Seminary of Qom, Iran.
2 PhD Student of Political Sciences, University of Bagher Al-Olum, member of the Association of Political Studies in Seminary,Qom, Iran.
چکیده [English]

The Shiite political jurisprudence has undergone a number of developments during different periods of its life; the occurrence of the Islamic Revolution is one of the points of change that make the scope and depth of the developments of this science very remarkable at this historical juncture. The key question is whether knowledge developments of political jurisprudence are capable of being engineered? In this article, we will examine the features and components of the jurisprudence approach by examining and critiquing the two approaches of "jurisprudence and subject matter" and "systematic jurisprudence" as two common approaches. It is argued that the social evolution jurisprudence approach has more potential for the engineering of political jurisprudence, given the desirability of the jurisprudence and Islamic and governmental system orientations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Jurisprudence
  • Political Jurisprudence Engineering
  • Jurisprudence of decree and subject
  • Systematization
  • Jurisprudence of Social Evolution
  1. قرآن مجید.

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1364ق). کفایه الاصول. با حواشی میرزا ابوالحسن مشکینی. تهران: کتاب‌‌فروشی اسلامیه.
    2. امام‌‌خمینی، سید روح‌‌الله. (1378). آداب الصلاة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    3. ــــــــــــــــــــ (1368). کتاب البیع. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    4. بدرآبادی، همت و بهروزی‌‌لک، غلام‌‌رضا. (1393). ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ ﺣﻜﻮمتی در ﻓﻘﻪ سیاسی شیعه. در فصلنامه سیاست متعالیه، شماره 5.
    5. خامنه‌‌ای، سید علی. (1374). بیانات در دیدار جمعی از نخبگان حوزوی. بازیابی‌‌شده از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، http:www.leader.ir/fa، در تاریخ: 13/9/74.
    6. خویی، سید ابوالقاسم. (1386ق). الاجتهاد و التقلید من التنقیح فی شرح العروة الوثقی. نجف: مطبعة الادب.
    7. دوامی، پرویز و خدابخشی پیرکلانی، مریم. (1389). مهندسی چیست و یک مهندس کیست. در فصلنامه آموزش مهندسی ایران، شماره 45.
    8. رضایی، عبدالعلی. (1391). مهندسی تمدن اسلامی؛ الزامات و موانع. قم: کتاب فردا.
    9. شکوری، ابوالفضل. (1361). فقه سیاسی اسلام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

    10. شیرخانی، علی و ابراهیمی ورکیانی، محمود. (1397). فقه سیاسی و الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت. در فصلنامه سیاست متعالیه، شماره بیستم.

    11. صدر، سید محمدباقر( 1426). الاسلام یقود الحیات، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصیصه للشهید الصدر.

    12. ــــــــــــ (1348الف). اقتصاد ما. ترجمه محمدکاظم موسوی. (ج1). قم: انتشارات اسلامی.

    13. ــــــــــــ (1348ب). اقتصاد ما. ترجمه اسپهبدی. (ج2). بی‌‌جا: انتشارات اسلامی.

    14. ــــــــــــ (۱۳۸۳). اقتصادنا. قم: بوستان کتاب.

    15. ــــــــــــ (1406ق). دروس فی علم الاصول. بیروت: دارالکتاب البنانی.

    16. ــــــــــــ (1382). تراث الشهید الصدر؛ المدرسه الاسلامی. (ج 5). قم: مرکز الابحاث الدراسات التحصصیه للشهید الصدر.

    17. ــــــــــــ (1362). مدرسه الاسلامی. ترجمه علی کاظمی خلخالی. تهران: عطایی.

    18. عمید زنجانی، عباس‌‌علی. (1387). فقه سیاسی. تهران: امیرکبیر.

    19. غلامی، نجف‌‌علی و میراحمدی، منصور. (1393). ﻓﻘﻪ ﻓﺮدی و ﻓﻘﻪ ﺣﻜﻮمتی؛ ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ‌‌ها و ﻛﺎستیﻫﺎ. در فصلنامه سیاست متعالیه، ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم.

    20. لنگرودی، محمدجعفر. (1370). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.

    21. مشکینی، علی. (1367). اصطلاحات الاصول. قم: نشر الهادی.

    22. مطهری، مرتضی. (1374). مجموعه آثار. (ج۲). تهران: صدرا.

    23. مکارم شیرازی، ناصر، با همکاری جمعی از اساتید و محققان حوزه علمیه قم. (1427ق). دائرةالمعارف فقه مقارن. قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).

    24. میراحمدی، منصور. (1395). فقه سیاسی. تهران: سمت.

    25. میرباقری، سید محمدمهدی و عبدالهی، یحیی. (1396). درآمدی بر رویکردهای فقه حکومتی. تهران: کتاب فردا.

    26. ــــــــــــــــــــــــ (1395). فقه حکومتی از منظر شهید صدر، در مجله راهبرد فرهنگ، شماره 36.

    27. النائینی، محمدحسین الغروی. (1379). فواید الاصول. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.

    28. نصرتی، علی‌‌اصغر. (1393). تمایزات فقه و فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    29. Cohen, Wesley & Leviathan. (1990). Absorptive Capacity: A New Perspective On Learning @ Innovation. Administrative Science Quarterly, voI.35: 128-152.