جایگاه آزادی اندیشه در مکتب اصول فقه امام خمینی به عنوان مبنای آزادی سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه،گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی

2 دانشجوی دکتری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

3 عضو هیات علمی/دانشگاه ارومیه

4 دانشگاه ازاد اسلامی همدان

چکیده

امام خمینی از فقها و اصولیون برجسته معاصر است و به عنوان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی نظرهای ایشان همواره مورد توجه و مطالعه محققان داخلی و خارجی بوده، و تحقیق و مطالعات فراوانی در آثار و نظرات امام خمینی پیرامون آزادی اندیشه صورت گرفته است، اما در این زمینه هیچ‌گونه مطالعه‌ای در دروس اصول فقه ایشان انجام نگرفته است، در حالی که عقل از منابع استنباط احکام و مباحث اصلی علم اصول فقه است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که آزادی اندیشه در دروس اصولی امام خمینی چه جایگاه و منزلتی دارد؟ هدف مقاله اثبات وجود مبانی و اصول آزاداندیشی در حد متعالی عقلانی در دروس اصولی امام است. برای تحقق این هدف روش تحقیق توصیفی- تحلیلی به‌کار گرفته شد. نتایجی استنباطی عبارتند از: ضمن تأیید آزادی اندیشه، برای درست اندیشیدن نیز راهکارها، اصول و قواعدی ارائه می‌کند. اعطای اختیارات گسترده به عقل و آن را یکی از منابع استنباط به شمار آورده و برای عقل و بنای عقلا سهم شایان توجهی در استنباط قائل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Freedom of Thought in Jurisprudence Principles School of Imam Khomeini (ra) as Foundation of Political Freedom

نویسندگان [English]

  • siamak jafarzadeh 1
  • Ibrahim aliasgari 2
  • Sayyed Hasan Aboosaleh 3
  • nagm zaraby 4
1 Urmia University faculty member, Department of Islamic jurisprudence, Faculty of Literature
2 Urmia University, Urmia, Iran
3 Insstructor/Urmia University
4 univer urmia
چکیده [English]

Human happiness and perfection is indebted to thought and rationality. Intellect and thought also demand freedom and liberty to achieve actual discovery. Freedom of thought means valuing rational explorations and eliminating barriers to this discovery. Intellect has a special status in the Islamic sciences including jurisprudence principles that consider intellect as one of the issues and main sources of inferring rulings. Imam Khomeini (ra) is regarded as one of the salient contemporary jurisprudents and theoreticians and his writings and opinions, as the founder of the Islamic revolution, have always been concerned and investigated by the scholars indoors and outdoors and abundant studies have been conducted on works and ideas of Imam Khomeini (ra), but in this regard, no studies have been made on jurisprudence lessons. This is while intellect is included in the sources of rulings inference and main issues of jurisprudence. Therefore, this paper mainly raises this question that “what status does freedom of thought have in lessons of jurisprudence principles of Imam Khomeini (ra)?” This paper aims to prove that principles of free thinking in theology lessons of Imam Khomeini (ra) at the sublimated level of rationality. To achieve this aim, analytic-descriptive methodology has been applied. Results inferred from jurisprudence lessons of the deceased Imam are as: The deceased Imam not only disagreed on free thinking in the jurisprudence lessons, he has also presented strategies, rules and principles for proper thinking and kept it away from methods that lack rational credibility. Besides, intellect has been given widespread authorities and it is regarded as one of the sources of inference, it is given consideration and attention in inference.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudence Principles
  • Inference
  • Free Thinking
  • Authenticity
  • Intellect
  1. ابراهیمی، ابراهیم (1381). مبادی فقه واصول. اراک: انتشارات دانشگاه اراک.
  2. آخوند خراسانی، شیخ محمدکاظم (1429). کفایه الاصول. بیروت: مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاء التراث.
  3. اصفهانی، محمدحسن (1429). نهایه الدرایه. ‌چاپ دوم، بیروت: مؤسسه آل‌البیت الاحیاء تراث.
  4. انصاری، مرتضی (1375). فرائد الاصول المعروف «الرسائل» جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. قم: دفتر انتشارات اسلامی
  5. بجنوردی، سید حسن (1379). منتهی الاصول. قم: مطبعه مؤسسه العروج.
  6. بیات، عبدالرسول (ناظراثر) (1381). فرهنگ واژه‌ها. قم: بنیاد فرهنگی و اندیشه دینی.
  7. تقوی اشتهاردی، حسین (1376). تنقیح الاصول، تقریرات درس امام خمینی(ره). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  8. حرّ عاملی، محمد بن الحسن (1403). وسائل الشیعه. چاپ ششم، تهران: المکتبه الاسلامیه.
  9. حسن‌زاده آملی، حسن (1362). دروس معرفت نفس. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  10. حسینی دشتی، سید مصطفی (1379). دایره‌المعارف جامع اسلامی. چاپ سوم، تهران: آرایه.
  11. حیدری، عباس و گردشتی، حمیدرضا (1395). نقش جمهور در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر دیدگاه امام خمینی و قانون اساسی. فصلنامه سیاست متعالیه، سال 4، شماره 14، صفحات 134-117.
  12. خراسانی، محمدکاظم (1429). کفایه الاصول. چاپ سوم، بیروت: ‌مؤسسه آل‌‌البیت الاحیاء تراث.
  13. دهخدا، علی اکبر (1372). لغت‌نامه. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  14. ذهنی تهرانی، سید محمدجواد (1366الف). تحریرالفصول. تهران: نشرحاذق
  15. ــــــــــــــــــــــــــ (1366ب‌). تشریح المقاصد (شرح فارسی بر رسائل). چاپ دوم، تهران: نشر حاذق.
  16. رامین، علی (1369). تأملاتی در حکومت انتخابی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
  17. سبحانی، جعفر (1363). تهذیب الاصول. قم: نشر اسماعیلیان.
  18. ــــــــــــ (1380). ترجمه و شرح الموجز. ترجمه مسلم قلی‌پور گیلانی، قم: معصومی.
  19. ــــــــــــ (1386). فرهنگ معارف اسلامی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
  20. شریف قرشی، باقر (200۶). سیستم سیاسی اسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  21. طباطبائی مؤتمنی، منوچهر (1370). آزادی‌های عمومی و حقوق بشر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  22. ـــــــــــــــــــــ (1380). حقوق اساسی. چاپ اول، تهران: نشر میزان.
  23. طباطبائی، محمدحسین (1361). حاشیه الکفایه. تهران: انتشارات بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی.
  24. عباسی، محمدمسعود (1390). ترجمه و شرح فرائد الاصول. چاپ اول، قم: دارالعلم.
  25. فاضل لنکرانی، محمد (1378). سیری کامل در اصول فقه. قم: انتشارات فیضیه.
  26. ــــــــــــــــــ (1420). معتمد الاصول، تهران: موسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی.
  27. فرجی، حمید (1385). قواعد اصول فقه. چاپ دوم، تهران: بهنامی، تهران.
  28. ــــــــــ (1389). شرح مختصر و جامع اصول فقه علامه محمدرضا مظفر. تهران: خرسندی.
  29. قربانی، زین‌العابدین (1375). اسلام و حقوق بشر. چاپ پنجم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  30. کاظمی خراسانی، محمدعلی (1374). فوائد اصول. قم: انتشارات اسلامی تابع جامعه مدرسین قم.
  31. لک­زایی، نجف (1394). الگوی اسلامی پیشرفت بر اساس مفاهیم قرآن کریم. فصلنامه سیاست متعالیه، سال 3، شماره 8، صفحات 28-7.
  32. محمدی، ابولحسن (1373). مبانی استنباط. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  33. محمدی، ‌علی (1385). شرح اصول فقه. چاپ نهم، قم: دارالفکر.
  34. مصباح یزدی، محمدتقی (1381). دین و آزادی. قم: مرکز مطالعات و پژوهش‌های حوزه علمیه.
  35. مطهری، مرتضی (1372). پیرامون جمهوری اسلامی. تهران: انتشارات صدرا.
  36. مظفر، محمدرضا (1381). ترجمه اصول فقه. ترجمه محسن غرویان، قم: دارالفکر.
  37. معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی. چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
  38. موسوی خمینی، روح‌الله (1365). البیع. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  39. ـــــــــــــــــــ (1368). المکاسب المحرمه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام.
  40. ـــــــــــــــــــ (1372). انوار هدایت فی تعلیق علی کفایت. تهران: مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی.
  41. ـــــــــــــــــــ (1374). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام.
  42. ـــــــــــــــــــ (1376). مناهج الوصول الی علم الاصول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام.
  43. ــــــــــــــــــ (1378). الرسائل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  44. ـــــــــــــــــــ (1384). تقلید و اجتهاد. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  45. موسوی، کاظم (1381‌). دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.‌ تهران: انتشارات‌ دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
  46. میراحمدی، منصور (1379). تحلیل مفهوم آزادی سیاسی. فصلنامه علوم سیاسی، شماره 12، صفحات 91- 69.
  47. نجار، عبدالمجید (1377). آزادی اندیشه و بیان عامل تفرقه یا وحدت فرهنگی. ترجمه محسن آرمین، تهران: قطره.
  48. نویمان، فرانتس (۱۳۷۳). آزادی و قدرت و قانون. ترجمه عزت‌الله فولادوند، ت‍ه‍ران‌: خ‍وارزم‍ی.
  49. ورعی، سید جواد (1393). امام خمینی و حق تعیین سرنوشت. فصلنامه سیاست متعالیه، سال 2، شماره 4، صفحات 60- 43.

50. Gardner, H. (2011). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. New York: Basic Books

51. Mac Callum, G. C. (2004). Negative and positive Freedom. Philosophical Review, 76(3), 312-334.

52. Mackintire, S. (2002). Freedom of thought and of speech. Chicago: C.H. Kerr & Company Publisher.