عرفان سیاسی نجم‌الدین رازی: حلقه‌ی وصل عقل و عشق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه یزد

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران

چکیده

درباره‌ی نسبت عرفان و سیاست دو دیدگاه کلان وجود دارد: یک دیدگاه میان این دو تمایز مطلق قائل است؛ دیدگاه دیگر بر هم‌پوشانی نسبی آنها حکم می‌کند. بر این اساس، در نگاه به اندیشه‌های نجم‌الدین رازی، این پرسش‌ها قابل طرح هستند که: نجم‌الدین رازی چه نسبتی میان عرفان و سیاست برقرار می‌کند؟ جایگاه حکمران خوب در عرفان سیاسی وی کجاست؟ از نظر وی، حکمران خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ نجم‌الدین رازی، عرفان را پدیده‌ای اجتماعی می‌داند که می‌کوشد در کنار خواص، عوام را نیز متحول سازد. از منظر وی، عوام بر درک هستی از عقل، و خواص از عشق بهره می‌برند؛ پس صرفاً کسانی می‌توانند هم خواص و هم عوام را به‌سوی سعادت هدایت نمایند که دارای قوه‌ی عقل و عشق به حد اعلاء باشند. از این منظر در غیاب انبیا حکومت در اختیار اولیای الهی است. بدین‌ترتیب حکومت پادشاهی الهی، بخش جداناشدنی از عرفان اجتماعی محسوب می‌شود. پادشاه الهی نجم‌الدین باید متصف به صفات اخلاقی-سیاسی ایجابی و سلبی باشد که اساسی‌ترین آن‌ها عدالت است که شامل: راستی، انصاف، احسان، صبر، مدارا، مشورت‌پذیری، فسادستیزی، مصلحت‌اندیشی و اعتدال (ویژگی‌های ایجابی) و دوری از هوای نفس، عجب، تکبر، فساد، کفر، فحشا، منکر، بغی، حرص، دنیاطلبی، مالدوستی، بخل، خشم و سستی، و افراط و تفریط (ویژگی‌های سلبی) می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Gnosis of Najmuddin Razi: Love-Intellect Link

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Tavana 1
  • Yosuf Haqiqi 2
1 Departmend of political sciences, yazd university, Iran
چکیده [English]

There are two major viewpoints about gnosis and politics: One viewpoint absolutely distinguishes these two issues; another viewpoint rules over their relative overlapping. Accordingly, by viewing ideas of Najmuddin Razi, these questions can be posed: What relation does Najmuddin Razi make between gnosis and politics? Where is a good ruler placed in his political gnosis? For him, what characteristics should a good ruler have? Najmuddin Razi sees gnosis as a social phenomenon that attempts to change the masses neck-in-neck with the experts. In his idea, the masses use intellect to perceive existence and experts use love to perceive existence; therefore, only those who have achieved sublime power of intellect and love can lead the masses and the experts towards prosperity and happiness. From this perspective, the saint Imams govern people in absence of Prophets. In this way, Divine Kingdom Rule remains inseparable part of social gnosis. Divine King of Najmuddin must be attributed to negated and affirmed politicoethical traits, most fundamental of which are: trustworthiness, equity, benevolence, patience, compromise, advisability, anticorruption, expediency and moderateness (affirmed traits) and carnal desire aversion, self-pride, arrogance, corruption, atheism, prostitution, prohibitions, rebellion, greed, worldliness, mammonism ,avarice, anger and feebleness, going to extremes (negated traits).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Najmuddin Razi
  • Political Gnosis
  • Intellect
  • Love
  • Divine Ruler
  • Justice
  1. اخوان کاظمی، بهرام (1378). مقدمه­ای بر جایگاه عدالت در اندیشه­ی سیاسی اسلام. فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شماره 10: 7-32.
  2. افتخارزاده، محمودرضا (1390). گفتار گزارنده؛ در سیر و طیر از ملک تا ملکوت (منارات السائرین). تهران: جامی.
  3. افلاطون (1367). مجموعه­ی آثار (چهار جلد). ترجمه: محمدحسن لطفی. تهران: خوارزمی (چاپ دوم).
  4. اکبری بیری، حسن (1388). جلوه­ی سیاست در ادب و عرفان ایرانی. دانشکده­ی علوم انسانی دانشگاه سمنان، سال 8، شماره 28: 21-35.
  5. جعفرپیشه فرد، مصطفی (1384). عدالت و امنیت، حکومت اسلامی، سال دهم، شماره 35: 115-134.
  6. جوینی، عطا الملک بن محمد (1368). تاریخ جهان­گشا. تصحیح: محمد بن عبدالوهاب قزوینی. تهران: نشر کتاب.
  7. حقیقت، عبدالرفیع (1370). تاریخ عرفان و عارفان ایرانی. تهران: انتشارات کومش.
  8. رازی، نجم‌الدین (1352). مرموزات اسدی در مرموزات داودی. به­اهتمام: محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل؛ شعبه تهران.
  9. ــــــــــــــ (1366). مرصادالمعاد من المبدا والمعاد. به­اهتمام: محمدامین ریاحی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  10. ــــــــــــــ (1372). مرصاد العباد (آشنایی با متون کهن از میراث پیشینیان). ادبستان فرهنگ و هنر، شماره 50.
  11. ــــــــــــــ (1373). مرصاد العباد من المبدا والمعاد. به اهتمام محمد امین ریاحی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  12. ــــــــــــــ (1379). گزیده مرصاد العباد. گزینش و گزارش: رضا انزابی­نژاد. تهران: سمت.
  13. ــــــــــــــ (1381). مرموزات اسدی در مرموزات داودی. مقدمه: تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
  14. ــــــــــــــ (1383). مرصاد العباد. به­اهتمام: محمدامین ریاحی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی (چاپ دهم).
  15. ــــــــــــــ (1389). مرصاد المعاد من المبدا و المعاد. به­انتخاب و مقدمه: محمدامین ریاحی. تهران: علمی (چاپ بیستم).
  16. ــــــــــــــ (1390). سیر و طیر از ملک تا ملکوت (منارات السائرین). ترجمه: محمودرضا افتخارزاده. تهران: جامی.
  17. ــــــــــــــ (1393). رساله­ی عشق و عقل. تصیح: تقی تفضلی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی (چاپ ششم).
  18. رجایی، احمدعلی (1364). فرهنگ اشعار حافظ.‌ تهران: نشر‌ علمی.
  19. رجایی، فرهنگ (1375). تحول اندیشه در شرق باستان. تهران: نشر قومس (چاپ دوم).
  20. روزبهان خنجی، فضل­الله (1362). سلوک الملوک. به­تصحیح و با مقدمه­: محمدعلی موحد. تهران: انتشارات خوارزمی.
  21. روزنتال، اروین (1387). اندیشه­ی سیاسی اسلام در سده­های میانه. ترجمه: علی اردستانی. تهران: قومس.
  22. ریاحی، محمدامین (1365). "مقدمه" در مرصاد العباد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  23. ــــــــــــــــ (1369) "مقدمه" در مرصاد العباد من المبدا و المعاد. به­اهتمام: محمدامین ریاحی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  24. ریکور، پُل (1373). زندگی در دنیایِ متن؛ شش گفتگو، یک بحث. ترجمه: بابک احمدی. تهران: نشرِ مرکز.
  25. سجادی، ضیاءالدین (1383). مقدمه­ای بر عرفان و تصوف. تهران: سمت.
  26. صفاء، ذبیح­الله (1357). تاریخ ادبیات در ایران (جلد سوم) تهران: انتشارات کتاب­های جیبی.
  27. صفری، جهانگیر و ابراهیم طاهری عبده­وند (1389). پیوند سیاست با عرفان در مرصاد­العباد نجم‌الدین رازی، مطالعات عرفانی، شماره 12.
  28. طباطبایی، سیدجواد (1372). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه­ی سیاسی در ایران. تهران: کویر (چاپ سوم).
  29. ــــــــــــــــ (1374). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه­ی سیاسی در ایران. تهران: کویر.
  30. ــــــــــــــــ (1387) درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه­ی سیاسی در ایران. تهران: کویر (چاپ نهم).
  31. ــــــــــــــــ (1374). احیاء العلوم الدین. ترجمه مویدالدین خوارزمی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  32. ــــــــــــــــ (1389). نصیحة­الملوک. به­کوشش: قوام­الدین طه. تهران: نشر جامی.
  33. غزالی، محمد بن محمد (1364). احیاء­ العلوم­الدین. ترجمه مویدالدین خوارزمی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  34. غنی، قاسم (1330). تاریخ تصوف در اسلام. تهران: انتشارات ابن­سینا.
  35. فارابی، ابونصر (1349). عیون­المسائل، عثمانی. حیدرآباد دکن: مطبعه دائره­المعارف حیدرآباد دکن.
  36. ــــــــــــ (1971). فصول المنتزعه. تحقیق: نوزی متری نجار. بیروت: دارالمشرق.
  37. ــــــــــــ (1361). اندیشه­های اهل مدینه فاضله. ترجمه و تحشیه: سیدجعفر سجادی. تهران: طهوری.
  38. ــــــــــــ (1369). احصاء العلوم. ترجمه: حسین خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  39. ــــــــــــ (1376). السیاست المدینه. ترجمه و شرح: حسن ملکشاهی. تهران: سروش.
  40. ــــــــــــ (1991). آرای اهل مدینه فاضله. تحقیق: البیر نصری نادری. بیروت: دارالمشرق.
  41. کدیور، محسن (1376). نظریه­های دولت در فقه شیعه. تهران: نشر نی.
  42. کریمیان، حسین (1349). ری باستان. تهران: انجمن آثار ملی.
  43. لویزن، لئونارد (1379). فراسوی ایمان و کفر.‌ ترجمه: مجدالدین کیوانی. تهران: نشر مرکز.
  44. لین پول، استانلی (1363). طبقات سلاطین اسلام. ترجمه: عباس اقبالی آشتیانی. تهران: دنیای کتاب.
  45. ماوردی، ابوالحسن (1364). الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  46. مرتضوی، منوچهر (1341). تحقیق درباره­ی دوره­ی ایلخانان ایران. تبریز: کتابفروشی تهران.
  47. موحدی، محمدرضا (1388). عقل در کوی عشق (دیدگاه نجم‌الدین رازی درباره­ی عقل و عشق)، پژوهشهای فلسفی- کلامی، دوره 11، شماره 41: صص 167-194
  48. میلر، پیتر (1384). سوژه، استیلاء و قدرت. ترجمه: نیکو سرخوش. تهران: نشرنی.