اندیشه ی سیاسی شیخ عبدالکریم حائری یزدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

آی تالله شیخ عبدالکریم حائری یزدی از شخصیت های تأثیرگذار در حفظ و پویایی اسلام شیعی است؛ لذا مطالعه ی رفتار و آرای فقهی و سیاسی آن بزرگوار و هم چنین نحوه ی مواجهه ی علمی و عملی ایشان در امر سیاست و حکوم تداری مورد توجه پژوه شگران اندیشه ی سیاسی اسلام بوده است. مسأله ی اصلی تحقیق حاضر، کشف اندیشه ی فقهی سیاسی آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی است. این مسأله همواره محل بحث بوده که حق حکومت در دوران غیبت از آن » یا «؟ رویکرد ایشان به حکومت اسلامی چیست » تناقضات موجود در اندیشه و رفتارهای سیاسی ایشان چگونه قابل توجیه » و یا «؟ کیست در این نوشتار به خوانشی از رویکرد سیاسی مؤسس حوزه ی علمیه ی قم خواهیم «؟ است پرداخت که در آن، رویه ی سیاسی شیخ عبدالکریم بر اساس مصالح و مفاسد و تدبیر دورنگرانه و با هدفی کاملاً متعالی دنبال شده است. در واقع ایشان در وهله ی اول به دنبال حفظ اصل دین بوده و در گام بعدی به امور مسلمین اهتمام داشته اند. هم چنین نشان خواهیم داد که چگونه نظرات ایشان در باب ولایت و حکومت اسلامی، در سیر تطور و پیشرفت نظریه ی ولایت فقیه تأثیر گذاشته است. این پژوهش مبتنی بر منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد فقهی سیاسی به تبیین این موارد خواهد پرداخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Political Thought of Abdol-Karim Haeri Yazdi

نویسندگان [English]

  • Morteza Tavakoli Mohammadi
  • Morteza Motahari Fard
چکیده [English]

Ayatollah Sheikh Abdol-Karim Haeri Yazdi is one of the influential persons in protection and dynamicity of Shia Islam. So, studying the behaviors and juridical and political views of him, and also his theoretical and practical ways of confrontation in politics and governing have been always noticed by the Islamic political thought researchers. The main question of the present study is discovering the juridical-political thought of Ayatollah Sheikh Abdol-Karim Haeri Yazdi. The questions always under debate were “what is his approach towards Islamic government?” or “to whom the right of governance belong in the time of absence?” or “how can contradictions in his political thought and behaviors be justified?”. In the present paper, we will review the political viewpoint of the founder of Qom Hawzah, in which the political procedure of Sheikh Abdol-Karim are followed based on benefits and disadvantages and insightful plans and with completely supreme aims. In fact, he was firstly after protecting the religion and after that, peoples’ affairs. Also, we will show how his views on Velayat and political government have affected the evolution and advancement of Velyat-e-Faqih (governance of the jurist) theory. This study is based on library sources and its method is descriptive-analytical. It will explain these matters with juridical-political approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheilkh Abdol-Karim Haeri Yazdi؛ Political Thought of Islam؛ Islamic
  • Government؛ Velayat-e Faqih (Governance of the Jurist)
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه، سیدرضی (1379)، ترجمه: محمد دشتی، قم، نشر مشهور.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن على (1398ق)، التوحید، تصحیح: حسینى، هاشم، قم، جامعه مدرسین.
  4. آدمیت، فریدون (1363)، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات پیام.
  5. اراکی، محمدعلی (1413ق)، المکاسب المحرمه، قم، مهرقم.
  6. ــــــــــــــ (1415ق)، البیع، قم، موسسه در راه حق.
  7. اعظام قدسی، حسن (1349)، خاطرات من یا، روشن شدن تاریخ صد ساله، تهران: پیک ایران.
  8. آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن (1403ق)، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ب‍ی‍روت‌، دار‌الاض‍واء‏.
  9. بامداد، مهدی (1347)، شرح‌ حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران: بی‌نا.

10. بهار (ملک الشعرا)، محمدتقی (1371)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران، انتشارات امیر کبیر.

11. پسیان، نجف‌قلی و معتضد، خسرو (1382)، از سوادکوه تا ژوهانسبورگ: زندگی رضاشاه پهلوی، تهران، نشر ثالث، چاپ سوم.

12. ت‍اری‍خ‌ ب‍ی‍س‍ت‌ س‍ال‍ه‌ ای‍ران (1362)‌، ت‍ه‍ران‌، ع‍ل‍م‍ی‌، چاپ دوم.

13. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (1410ق)، غرر الحکم و درر الکلم‏، تصحیح: رجائى، سید مهدى، قم، دار الکتاب الإسلامی.

14. حائری یزدی، عبدالکریم (1408ق)، درر الفوائد، مع تعلیقات محمدعلی اراکی، قم، موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

15. حائری یزدی، مرتضی (1377)، سرّدلبران: عرفان و توحید ناب در ضمن داستان‌ها، به کوشش: رضا استادی، قم، دف‍ت‍ر ن‍ش‍ر ب‍رگ‍زی‍ده‌‏، چاپ سوم

16. حائری یزدی، مهدی (1381)، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، به‌کوشش: حبیب لاجوردی، تهران، کتاب نادر.

17. حائری، عبدالهادی (1364)، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران، امیرکبیر.

18. حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت(ع).

19. خاتم یزدی، عباس (1381)، خاطرات آیت‌الله خاتم یزدی، ت‍ه‍ران‌، م‍رک‍ز اس‍ن‍اد ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌.

20. خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، روح‌ال‍ل‍ه‌ (1362)، ام‍ام‌ و روح‍ان‍ی‍ت‌: م‍ج‍م‍وع‍ه‌ س‍خ‍ن‍ان‌ و دی‍دگ‍اه‍‌ه‍ای‌ ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی‌ درب‍اره‌ روح‍ان‍ی‍ت‌، ت‍ه‍ران،: س‍پ‍اه‌ پ‍اس‍داران‌ ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌‏.

21. رازی، محمد شریف (بی­تا)، آثارالحجة یا تاریخ و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، قم، بی‌نا، بی‌تا.

22. راشد، حسین‌علی (1381)، فضیلت‌های فراموش شده، تهران، موسسه امیرکبیر نشر بین­الملل.

23. ریحان یزدی، علی‌رضا (1372)، آینه دانشوران، قم، ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ ع‍م‍وم‍ی‌ ح‍ض‍رت‌ آی‍ت‌ال‍ل‍ه‌ ال‍ع‍ظم‍ی‌ م‍رع‍ش‍ی‌ ن‍ج‍ف‍ی‌.

24. سپهری اردکانی، علی (1364)، نگاهی به تاریخ اردکان، اردکان، کانون کتاب ولی عصر، چ دوم.

25. سید کباری، علی‌رضا (1378)، حوزه‌های علمیه شیعه در گستره جهان، تهران، امیرکبیر.

26. شعبانی، اولیاء (1380)، معمار فضیلت، قم، مرکز پژوهش­های صدا و سیما.

27. شکوری، ابوالفضل (زمستان 1368)، مرجع دوراندیش و صبور آیت‌اللّه حائری مؤسس حوزه علمیه قم، تهران، فصلنامه یاد، وابسته به بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی، ش ۱۷.

28. ص‍در، سیدم‍ح‍س‍ن‌ (1364) خ‍اطرات‌ ص‍درالاش‍راف‌، تهران، موسسه فرهنگی‌انتشاراتی وحید‏.

29. فلسفی، محمدتقی (1376)، خاطرات و مبارزات حجةالاسلام فلسفی، تهران، م‍رک‍ز اس‍ن‍اد ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌‏.

30. فیض کاشانى، محمدمحسن بن شاه مرتضى (1407ق)، الوافی،‏ اصفهان، کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على(ع).

31. فیاضی، عمادالدین (1378)، حاج شیخ عبدالکریم حائری، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

32. قاضی، نعمت‌الله (1377)، علل سقوط حکومت رضاشاه، تهران، نشر آثار.

33. قمی، شیخ عباس (1391)، مفاتیح‌الجنان، ترجمه: انصاریان، حسین، قم، دفتر نشر معارف.

34. کاتم، ریچارد (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه: احمد تدین، تهران، انتشارات کویر.

35. کاتوزیان، همایون و احمدی، حمید (مرداد و شهریور 1383)، تهران، نشر موسسه اطلاعات مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 203 و 204.

36. کرونین، استفانی (1383)، رضا شاه و شکل‌گیری ایران نوین، ترجمه: مرتضی ثاقب‌فر، تهران، نشر جامی.

37. کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تصحیح: غفارى، على‌اکبر و آخوندى، محمد، ‏تهران، دارالکتب الإسلامیة.

38. گرامی، محمدعلی (1381)، خ‍اطرات‌ آی‍ت‌ال‍ل‍ه‌ م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی‌ گ‍رام‍ی، ت‍دوی‍ن‌: م‍ح‍م‍درض‍ا اح‍م‍دی‌، ت‍ه‍ران‌، م‍رک‍ز اس‍ن‍اد ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌.

39. گنجینه‌ی دانشمندان (1352)، تهران، چاپ اسلامیه.

40. محقق داماد، علی (بهمن و اسفند 1383)، مصاحبه با حضرت آیت‌اللّه حاج سیدعلی آقا محقق داماد، قم، نشریه حوزه، سال ۲۱، ش 6.

41. محقق داماد، مصطفی (آذر و دی 1383)، مصاحبه با حجةالاسلام و المسلمین دکتر سیدمصطفی محقق داماد، قم، نشریه حوزه، سال ۲۱، ش ۵.

42. محمدی، ذکرالله (1383)، آیت الله حائری و تحولات سیاسی، اجتماعی دوران معاصر، قم، ‌نشر زائر.

43. مدرس تبریزی، محمدعلی (1374)، ریحانةالادب، تهران: خیام.

44. مطهری، مرتضی (1381)، مجموعه‌ی آثار، تهران، صدرا، چ‍اپ‌ پ‍ن‍ج‍م‌.

45. معتضد، خسرو (1376)، رضا شاه سقوط و پس از سقوط، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.

 

46. مکی، حسین (1364)، دکتر مصدق و نطق‌های تاریخی او، تهران، نشر علمی.

47. م‍ن‍ظورالاج‍داد، سیدم‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن ‌(1393)، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام نایینی، اصفهانی، قمی، حایری و بروجردی، تهران، پردیس دانش.

48. موسوی، سیدمحمد (بهار 1387)، تحول گفتمان سیاسی تشیع در قرن بیستم، تهران، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره1.

49. نیکوبرش، فرزانه (1381)، بررسی عملکرد سیاسی آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، تهران، موسسه امیرکبیر نشر بین‌الملل.

50. هدایت، مهدیقلی (1363)، خاطرات و خطرات: توشه‌ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه‌ای از دوره زندگی من، تهران، بی‌نا.