مبانی فقهی اسلام و آزادیهای سیاسی اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

آزادی از مفاهیم مهمی است که در بسیاری از آموز ههای دینی و غیردینی مطرح شده و هر مکتب با توجه به دیدگاه خود، تعریف خاصی از آزادی بیان کرده است. در فقه اسلامی با توجه به تأکید قرآن بر آزاد بودن انسان، مفهوم آزادی در قالب اصول فقهی درآمده است. هدف این مقاله بررسی مبانی فقهی اسلام در زمینه آزاد یهای سیاسی واجتماعی است و با مطالعه آرای فقهی، دیدگاه های مختلف در زمینه آزادی بررسی شده است. از آنجا که آزادی رابطه تنگانگی با حقوق انسانی و حق حاکمیت دارد، لازم است این مفاهیم نیز تبیین گردد. امعان نظر در منابع مختلف، مبین آن است که مبانی نظری آزادی و حقوق انسانی در فقه اسلامی به خوبی بیان شده است و با تکیه براصولی مانند برائت، اباحه و اختیار تبیین گردیده است؛ اما با توجه به گستردگی مفهوم آزادی که در غرب مطرح شده، دوره تاز های از مجادلات فقهی و دینی در زمینه آزادی و حقوق انسانی مطرح شده است؛ مانند اینکه دایره حاکمیت دولت تاچه حدی است؟ و حقوق متقابل شهروندان و حاکمیت چیست؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudent Bases of Islam and Socio-Political Freedoms

نویسنده [English]

  • Abdolmahdi Arabshahi moghadam
چکیده [English]

Freedom is one of the notions that has been defined differently by various schools according to their special viewpoint. In the Islamic fiqh (jurisprudence), based on the emphasis of Quran on freedom of mankind, the concept of freedom has been shaped in form of fiqh principles. The aim of this article is analysis of the Islamic fiqh bases about political and social freedoms and with studying fiqh viewpoints, different opinions about freedom have been analyzed. Due to the fact that freedom is strictly related to human rights and the sovereignty right, these concepts should, also, be explained. Referring to the opinions raised in different resources has made it clear that the theoretical bases of freedom and humane rights in the Islamic fiqh have been explained with reference to principles such as exemption, legitimizing irregular affairs (Ebahe) and the will, but with regard to the diversity of definitions of “freedom” expressed in the west, a new age of jurisprudent and religious discussions about freedom and human rights has been started; like: how much is the scope of the sovereignty of the government? and what are the mutual rights of the citizens and the government?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Freedom؛ Basic Rights؛ Sovereignty Right؛ Government؛ Islamic
  • Fiqh
  1. آخوندخراسانی، محمد کاظم (1413ق)، کتاب فی الوقف، قم، دفترانتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  2. امام خمینى، روح‌الله (1362)، رساله طلب و اراده، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى.
  3. ـــــــــــــــــ (1371)، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  4. ـــــــــــــــــ (1382ق)، رساله اجتهاد و تقلید، قم، انتشارات دارالفکر.
  5. انصارى، مرتضی (1374ق)، فرائد الاصول، قم، انتشارات مصطفوى.
  6. ــــــــــــــ (1375ق)، مکاسب، تبریز، خط طاهر خوشنویس.
  7. حسینی‌زاده، سیدمحمّدعلی (1380)، «نحوه تعامل محقّق کرکی با دولت صفویه»، اندیشه سیاسی محقّق کرکی، قم، بوستان کتاب قم.
  8. راسل، برتراند (بی‌تا)، تاریخ فلسفه، تهران، انتشارات نور.
  9. زرگری­نژاد، غلامحسین (1387)، رسائل مشروطیت تهران، انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

10. سبزواری، سید عبدالاعلى (1402ق)، مهذب الاحکام، نجف، مطبعه الآداب النجف الاشرف.

11. سیدمرتضى (1346)، الذریعه فى اصول الشیعه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، شماره 1100.

12. سیدرضی (گردآورنده)، نهج‏البلاغه، ترجمه و شرح فیض الاسلام.

13. شیخ طوسى، محمد بن حسن (1403ق)، عده الاصول، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت.

14. صور اسرافیل، سال دوم (15 محرم 1327).

15. عضدانلو، حمید (1390)، مبانی و اصول لیبرالیسم، سایت حقوق.

16. کدیور، محسن(1377)، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی.

17. مامقانى، عبدالله (بی‌تا)، رساله هدایه الانام فى حکم اموال الامام، انتشارات امین التجار، چاپ حجری.

18. محمدباقر، مجلسی(بی‌تا)، بحارالانوار، بیروت.

19. مرتضی، مطهری (1383)، سیری در نهج‏البلاغه، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پنجم.

20. ـــــــــــــ (1386)، انسان کامل، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پنجم.

21. ـــــــــــــ (1388)، حکمتها و اندرزها، تهران، انتشارات صدرا چاپ دهم.

22. نائینی، میرزا محمدحسین (1382)، تنبیه الامة و تنزیه الملة، تصحیح سیدجواد ورعی قم، بوستان کتاب.

23. نوری، شیخ فضل‌الله (1387)، «رساله حرمت مشروطه»، در غلامحسین زرگری­نژاد، رسائل مشروطیت تهران، انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

24. صالحی، جواد (1388)، «مؤلفه های حقوق سیاسی در قوانین کیفری»، فصلنامه علوم سیاسی، سال دوازدهم ش47.

25. حبل­المتین (1326ق)، کلکته، سال 16، ش14 (17شوال1326).

26. فرهنگی، محمدحسین (بی‌تا)، «رابطه فقه با منابع و مبانی مشترک حقوقی حاکمیت»، برهان و عرفان، ش7.

27. لک­زایی، نجف (1389)، «درآمدی بر طبقه‏بندی‏های اندیشه سیاسی اسلامی»، حکومت اسلامی، سال پنجم، ش ۱۶، (تابستان ۱۳۷۹).

28. روزنامه انجمن تبریز، سال سوم، ش 17، (7 شوّال 1326).