فقه فردی و فقه حکومتی بایسته ها و کاستی ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

پرسش اصلی این مقاله پیرامون فردی بودن یا حکومتی بودن فقه شیعه است. واقعیت این است که فقه شیعه در بستر زمانی خود ماهیت فردی به خود گرفته و رویکرد فردگرایانه بر آن غالب گردیده است. این مشی فرد محوری فقه شیعه معلول عوامل تاریخی و اندیشهای است که در این پژوهش با پرداختن به آن، تلاش میکنیم به ضرورت تغییرآن بپردازیم. از آنجا که مطالعه دقیق سابقه فقه شیعه نمایانگر این واقعیت است که این فقه دارای رویکردی حکومتی است، مقاله حاضر به تبیین بایستههای رویکرد مذکور میپردازد. نوشتار حاضر با تبیین این رویکرد تلاش میکند برای تحقق این مهم به مبانی، شیوه و ابزار اجتهاد با رویکرد حکومتی اشاره نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Individual and governmental jurisprudence: necessities and deficiencies

نویسندگان [English]

  • Najaf Ali Qolami
  • Mansur MirAhmadi
چکیده [English]

The main question this paper addresses is whether Shiite jurisprudence is individual or governmental. The fact is that Shiite jurisprudence, in the course of time, underwent an individualistic process as a result of historical and intellectual factors. This paper elaborates on such factors and emphasizes on the necessity of why this individualistic basis should be changed. However, meticulous study of the history of Shiite jurisprudence clarifies reveals a governmental approach, as well. The present paper explains the necessities and elaborates on the foundations, methods, and instruments of Ijtihad on the basis of a governmental approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • individualistic jurisprudence؛ governmental jurisprudence؛ Shiite
  • jurisprudence؛ political jurisprudence؛ religion and politics
  1. آملی، محمد تقی، المکاسب و البیع (تقریر الابحاث الاستاد الاعظم المیرزا النایینی)، مؤسسه النشر الاسلامی.
  2. انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب، چاپ اول، انتشارات کنگره شیخ، قم: 1415ق.
  3. جعفریان، رسول، دین و سیاست در دوره صفوی، چاپ اول، قم، انتشارات انصاریان. 1370ش
  4. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: نشر اسراء، 1379ش.
  5. حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، دارالحیاء التراث العربی. بی­تا
  6. حلی، محقق، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، مؤسسه اسماعیلیان، قم: 1408ق.
  7. حویزی، شیخ عبدعلی، تفسیر نورالثقلین، قم، نشر اسماعیلیان. بی­تا
  8. خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات مقام معظم رهبری در جمع طلاب و روحانیون، 27/3/63.
    1363ش
  9. ـــــــــــــــ ، بیانات مقام معظم رهبری در مراسم هشتمین سالگرد ارتحال حضرت امام، 14/3/76. 1367ش

10. خمینی، سیدروح­الله موسوی، البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار، تهران: بی­تا.

11. ـــــــــــــــــــــــ ، صحیفه نور، چاپ اول، مؤسسه تنظیم و نشر آثار، قم: 1378ش.

12. ـــــــــــــــــــــــ ، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار، 1374ش.

13. زرگری‌نژاد، غلامحسین، رسایل مشروطیت ( 18 رساله و لایحه درباره مشروطیت)، تهران، انتشارات  کویر.1374ش

14. شهید اول، محمد بن مکی،الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه،چاپ دوم،قم:1417ق.

15. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا، قم، دارالعلم.1377ق

16. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، نشر المؤتمر العالمی للشیخ المفید.1371ق

17. صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، انتشارت دارالفکر، بیروت: 1389ش.

18. ــــــــــــــــ ، الفتاوی الواضحه و فقا لمذهب اهل البیت(ع)، چاپ هشتم، دارالتعارف، بیروت: 1403ق.

19. ــــــــــــــــ ، مجموعه آثار، تهران، نشر روزنامه.بی­تا

20. ــــــــــــــــ ، روند آینده اجتهاد، فقه اهل بیت، 1374، ش1

21. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین.

22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ سوم، انتشارت مرتضوی، تهران: 1387ق.

23. علی دوست، ابوالقاسم، فقه و عقل، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. 1381ش

24. فاضل مقداد، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی. بی­تا

25. کاشف الغطاء، شیخ جعفر، کشف الغطاء،‌ اصفهان، چاپ مجری. بی­تا

26. کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه. 1365ش

27. کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام، مجموعه مقالات اجتهاد و زمان و مکان، قم. 1374ش

28. لاری، سیدعبدالحسین، التعلیقه علی المکاسب، کنگره بزرگداشت لاری، مؤسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول.1418ق

29. مدرس طباطبایی، حسین، مقدمه‌ای به فقه شیعه، ترجمه محمد آصف‌ فکرت، مشهد، بنیاد
پژوهش­های اسلامی آستان قدس. 1368ش

30. مطهری، مرتضی، یادداشت­های استاد مطهری، قم، انتشارات صدرا.1380ش

31. ـــــــــــــ ، اسلام و مقتضیات زمان، قم، انتشارات صدرا.1380ش

32. مغنیه، محمدجواد، فقه الامام جعفرالصادق(ع)، چاپ پنجم، بیروت، دارالجواد ـ دارالتیار الجدید. 1404ق

33. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعه، چاپ اول، انتشارات کنگره هزاره شیخ مفید، قم: 1413ق.

34. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان، قم، انتشارات جامعه مدرسین. بی­تا

35. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه، قم: انتشارت مدرسه امیرالمومنین، 1413ق.

36. نائینی، میرزا محمدحسین، تبیینه الامه و تنزیه الملله، پاورقی و مقدمه محمود طالقانی، تهران، شرکت سهامی انتشار.1361ش

37. نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث‌العربی. 1981م

38. نراقی، احمد، عوائد الایام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.1377ش

39. نوروزی، محمدجواد، فلسفه سیاست، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی. 1385ش